सलाम पुणे

भारतात दर पाचव्या मिनिटांला एक बाई नवऱ्याचा मार खाते. ही कुचंबणा झुगारता येते. लक्ष्मी वाल्हेकरांनी हे दाखवून दिलंय... प्रशांत खुंटे लक्ष्मी वाल्हेकर   तुला वाटलं असंल मी खचंल. मी रडंल. तुझा वंश तर मिटला. ल्योक वारला. पण मी माझ्या लेकींना कमी पडू देणार नाही. लक्ष्मीताईंचा छोटासा मुलगा वारला. त्या दिवशी त्यांनी नवर्याला हे सुनावलं. आपण सोसलं ते मुलींच्या वाट्याला येवू नये. असं त्यांना वाटतं. ‘मी तीस वर्षांची होईल तोवर माझ्या पायावर उभी राहिलेली असेल!' घर सोडताना त्यांनी नवर्याला दिलेलं हे वचन खरं करून दाखवलंय. त्यांनी तिशी ओलांडली. आज त्या खंबीरपणे जगताहेत. लक्ष्मी वाल्हेकरांनी तमाम कष्ट सोसले. स्वत:च्या हिमतीवर मुलीचं लग्न केलं. दुसर्या मुलीच्या शिक्षणासाठी त्या झटताहेत. पैशांची चणचण असतेच. पण हरहून्नरी लक्ष्मीताई नवनव्या रोजगार संधी शोधतात. त्या आठवीपर्यंतच शिकल्यात. आय.टी. कंपनीत त्या झाडलोट करत. तिथे लोक आपसात इंग्रजी बोलत. कानांवर पडलेले ते शब्द यांनी टिपले. त्यांचे अर्थ लावले. त्यामुळे त्या कामापुरतं इंग्लिशही बोलू लागल्या. अल्पशिक्षित असलेल्या लक्ष्मीताई आज कोविड हॉस्पीटलध्ये...

आपण या वस्तीमध्ये जन्मलो आणि इथेच आपली माती होणार, असं वाटत असेल तर थोडं थांबा. तेजस इंदापूरकर या तरुणाच्या स्वप्नांची झेप पहा... अप्सरा आगा पुण्याच्या दांडेकर पुलाजवळील वस्तीत जन्मलेला नि वाढलेला तेजस इंदापूरकर. हा मुलगा सध्या मुंबईत टिव्ही वाहिन्यांवरील मालिकांचा असिस्टंट डायरेक्टर आहे. पण त्याचं स्वप्नं केवळ कॅमेऱ्यामागे राहण्याचं नाही. त्याला पडद्यावर यायचंय. आपलं स्वप्न प्रत्यक्षात उतरवण्यासाठी तो जीवतोड मेहनत घेतोय. तेजस छोटा होता तेव्हापासून घरात गरिबी होती. तेजसची आई घरोघरी जाऊन जुने कपडे गोळा करायची. ते शिवून विकायची. वडील घरातच लोकांचे कपडे इस्त्री करून देत. या दोघांच्या मेहनतीतून कसंबसं निभत होतं. त्यातच तेजसच्या वडिलांना दारूचं व्यसन लागलं. पाठोपाठ कसल्याशा आजाराने त्यांचे डोळेही अधू झाले. काम जवळपास थांबलंच. त्यामुळे तेजसच्या आईवर घराची सगळी जबाबदारी आली. त्यामुळे त्यांनी डबल काम सुरू केलं. दिवसा एका ऑफिसमध्ये मोलकरणीचं काम करायचं आणि कामावरून आल्यावर कपड्यांना इस्त्री करायची. अशा कठीण परिस्थितीत तेजस मोठा होत होता. शिकत होता. तो साने गुरुजी संस्थेच्या रावसाहेब पटवर्धन शाळ...

कल्पनाताईंनी मुलाच्या शिक्षणासाठी आयुष्य वेचलंय. या मायलेकराचा प्रेरणादायी संघर्ष... तुषार कलबुर्गी ‘हार मानू नये, जिद्द ठेवावी. स्वप्नं पहावीत.' कळतनकळत कल्पना आढावांचं हे जीवनसूत्र बनलंय. त्यांनी हलाखीच्या परिस्थितीत मुलाला उच्चशिक्षित बनवण्याचं स्वप्न उराशी बाळगलं. त्यासाठी खस्ता खाल्ल्‌‍या, वेगवेगळी कामं करत, स्वत:ला बदललं. निराधार स्त्री मनात आणलं तर स्वतःचं नशीब पालटू शकते. याचं उदाहरण म्हणजे कल्पनाताई. कल्पनाताई पिंपरीतल्या गुरुदत्त नगरमध्ये एका छोटयाश्या घरात राहतात. त्यांनी धुण्याभांड्यापासून सिक्युरिटीगार्डपर्यंत, मिळेल ते काम केलं. आपला मुलगा, अमितला शिक्षण दिलं. अमितनेही एक एक इयत्ता पूर्ण करत फिजिओथेरेपीचं शिक्षण पूर्ण केलं. अमितला आता परदेशात उच्चशिक्षणासाठी जायचंय. त्यासाठीचा खर्च लाखांच्या घरात आहे. पण काहीतरी मार्ग निघेलच, अशी आशा कल्पनाताईंना वाटते. कल्पनाताई मुळच्या नगर जिल्ह्यातल्या. लग्नानंतर पुण्यात आल्या. एका छोट्याशा घरात संसार थाटला. पण अमितच्या जन्मानंतर काहीच महिन्यात पतीने कल्पनाताईंची साथ सोडली. तान्ह्या बाळाला घेऊन जगायचं कसं, हा प्रश्न त्यांना सतावत ह...

‘शांताबाई' या सुपरहिट गाण्याचे गायक संजय लोंढे यांचा जन्म गरीब कुटुंबात झाला. परिस्थिती बिकट असतानाही त्यांनी गाण्याची आवड जोपासली. कुटुंबात संगीताचा वारसा नसूनही आपल्या अंगच्या गुणांनी त्यांनी गायक, गीतकार आणि संगीतकार म्हणून नाव कमावलं. त्याची ही गोष्ट. नितीन गांगर्डे संजय लोंढेंचं ‘शांताबाई' हे गाणं ऐकलेलं नाही असा माणूस मिळणं अवघड. लग्नाची वरात असो किंवा गणेश विसर्जनाची मिरवणूक, त्यामध्ये हे गाणं हमखास वाजणार. त्यांनी गायलेली ‘देव धनगर वाड्यात घुसला', ‘सुटला माझा पदर बाई', ‘गिरणीवाले दादा' ही गाणीही लोक आवडीने गुणगुणत असतात. आज पन्नाशी गाठलेले संजयभाऊ पुण्याच्या ए. डी. कॅम्प चौक परिसरात राहतात. त्यांचे वडील नगरमधल्या कर्जत तालुक्यातले. पोटापाण्यासाठी रोजगाराच्या शोधात ते पुण्यात आले. त्यांना टिम्बर मार्केटमध्ये लाकडं विकण्याचं काम मिळालं. त्यांनी जवळच्याच राजेवाडीत छोटीशी खोली भाड्याने मिळवली. तिथेच संजयभाऊंचा जन्म झाला. तेव्हा त्यांची परिस्थिती हलाखीची होती. लाकडं विकण्याच्या कामातून कुटुंबाचं पोट भरेल एवढेच पैसे वडिलांना मिळायचे. संजयभाऊ शाळेत जाऊ लागल्यावर त्...

नवऱ्याचा जाच सहन करत, अल्प शिक्षणाचा अडथळा पार करत आपल्या मुलांच्या शिक्षणासाठी धडपडणाऱ्या महिलेची गोष्ट.. सतीश उगले “पोरांना नुसतं शाळेत सोडायला जा म्हटलं की माझा नवरा माझ्याकडून गाडीत पेट्रोल टाकायला पैसेे मागायचा. मुलांच्या शाळेचा विचार करून मी नाईलाजाने द्यायचे. मला या गोष्टीचा वैताग आला. एक दिवस मी ठरवलं आणि टू-व्हिलर चालवायला शिकले. आणि पोरांना स्वतः शाळेत सोडायला लागले.” तीस वर्षीय शुभांगी चव्हाण आपल्या आयुष्यातील टर्निंग पॉईंट सांगत होत्या. त्या पुढे सांगतात, “टू-व्हिलर शिकले तेव्हापासून कुठल्याच गोष्टीसाठी नवऱ्यावर अवलंबून राहायचं नाही असं ठरवलं.” त्यांनी केलेला निर्धार आतापर्यंत खरा ठरलेला आहे. त्या सध्या दांडेकर पुलाजवळील राष्ट्र सेवा दलात लेडी बाऊन्सरचं काम करतायत. आणि याच्या जोरावर आपल्या मुलांना चांगलं शिक्षण देण्यासाठी धडपडत आहेत. शुभांगीताईंचं बालपण उस्मानाबाद जिल्ह्यातील कटी या छोट्याशा गावात गेलं. शालेय जीवनापासून त्यांना अभ्यासात गोडी होती. मैदानी खेळही त्यांना आवडायचे. खोखो-कबड्डीच्या स्पर्धांमध्ये त्या सहभागी होत. उच्च शिक्षण घेऊन मोठं व्हायचं स्वप्न होतं. पण दहावी...

आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत नॉकआऊट पंच मारणं हे रेखाचं स्वप्न आहे. उद्या कदाचित तिचं हे स्वप्नं साकार होईलही. पण आज रेखा कित्येक मुला-मुलींसाठी आयकॉन आहे. योगेश जगताप महंमदवाडीत राहणारी रेखा यळगुंदे. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर बॉक्सिंग खेळणं हे तिचं एक स्वप्नं आहे. सर्वसामान्य कुटुंबातील मुलं-मुली अशी स्वप्नं क्वचितच पाहतात. कारण तशी स्वप्नं दाखवणारंही आसपास कुणी नसतं. रेखालाही सुरूवातीला कोणाचं मार्गदर्शन नव्हतं. पण आपला कल लक्षात आला की स्वप्नंही सापडतातच. तिच्या स्वप्नाचंही असंच आहे. रेखाच्या वडिलांची पान-सिगरेटची टपरी होती. आर्थिक परिस्थिती बेताची. त्यामुळे ‘मुलं शिकली तरच पुढे त्यांना भविष्य आहे' असं वडिलांना वाटायचं. म्हणून रेखाने अभ्यास करावा, खेळण्यात वेळ घालवू नये अशी त्यांची अपेक्षा होती. ती नियमित शाळेत जायची. पण तिचं मन रमायचं शाळेतल्या मैदानावर. तिला खो खो किंवा कबड्डीत जास्त मजा यायची. घरी आल्यावरही ती पुन्हा शेजारच्या मुलांमुलींसोबत खेळायची. सतत खेळायचंच वेड असल्याने तिच्यावर घरचे रागवायचे. पण तिचं मन वारंवार मैदानावरच जायचं. रेखा यळगुंदे रेखा सातवीत होती तेव्हाची घटना. शाळेती...

अनाथ मुलामुलींसाठी मायेची सावली बनलेल्या केशव धेंडे यांच्याबद्दल... तुषार कलबुर्गी “माझा जन्म अठरा विश्वं दारिद्य्र असलेल्या घरी झाला. आई अन्न मागून आणायची. मिळालेलं शिळं अन्न मला गरम करून द्यायची. आपल्यावर वेळ आली ती मुलावर येऊ नये, म्हणून आईने मला साने गुरूजी बालग्राममध्ये दाखल केलं. तिथे मला चांगलं आयुष्य मिळालं. तसंच ते इतर गरीब मुलांनाही मिळावं यासाठी मीही उपेक्षित मुलांसाठी काम करायचं ठरवलं.” 38 वर्षीय केशव धेंडे आपली कहाणी सांगतात. हडपसरच्या ससाणेनगर भागात त्यांनी स्थापन केलेलं ‘निरंकार शिक्षण प्रसारक मंडळ' परिसरातल्या वंचित मुलांसाठी काम करतं आहे.  केशवभाऊंचा जन्म पर्वतीजवळ एका पत्र्याच्या घरात झाला. तिघं भाऊ आणि दोन बहिणींमध्ये केशवभाऊ सर्वात लहान. वडील एका ऑफिसात शिपायाचं काम करायचे. आई मुलांना सांभाळायची. केशवभाऊ जन्मले त्या दिवशीच वडिलांचा मृत्यू झाला. पाच मुलांना एकटी आई कशी सांभाळणार? नाईलाजाने आईने दोन मुलींची लहान वयातच लग्न लावून दिली. मोठ्या भावांना रिमांड होममध्ये पाठवून दिलं. त्यावेळी रिमांड होममध्ये गरीब घरातील मुलांना आणि अनाथांना ठेवलं जात असे. एक मुलगा आपल्य...

दृष्टी नसलेल्या नवराबायकोने संसार कसा केला स्वतःचं घर उभं केलं त्याची गोष्ट. नितीन गांगर्डे  वैशाली आणि सुनील कांबळे हे हडपसर भागातल्या राजीव गांधी वसाहतीत राहणारं जोडपं. लहानपणी आजारपणात घेतलेल्या औषधांच्या विपरीत परिणामांमुळे दोघांचीही दृष्टी गेली. दोघं तरुणपणात एका संस्थेमुळे एकत्र आले. त्यांनी लग्न केलं. स्वतःचा व्यवसाय वाढवला. हडपसर भागात स्वतःचं घर बांधलं. अंध असूनही हे जोडपं स्वावलंबी आयुष्य जगतं आहे. 46 वर्षांच्या वैशालीताईंचा जन्म अहमदनगरमधल्या श्रीरामपूर तालुक्यातला. 10 वर्षांच्या असताना त्या तापाने फणफणल्या होत्या. गावातल्याच एका डॉक्टरने त्यांना औषध म्हणून काही गोळ्या दिल्या; पण त्या गोळ्या भलत्याच होत्या. त्याचा दुष्परिणाम इतका झाला की वैशालीताईंची दृष्टीच गेली. त्या म्हणतात, “गोळ्या घेतल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी माझे डोळे भाजल्यासारखे झाले. पापण्या डोळ्यांना घट्ट चिकटून गेल्या होत्या. नंतर दुसऱ्या एका डॉक्टराकडे जाऊन इलाज केल्यावर डोळे उघडले केले; पण डोळे उघडल्यावर समोर सगळा अंधार.”  अंध दाम्पत्य वैशालीताईंना अंधुक अंधुक दिसायला लागलं. पुस्तक डोळ्यांच्या अगदी जवळ घेत...

छोटी-मोठी कर्जं घेऊन एका महिलेने पतीच्या निधनानंतर आपल्या कुटुंबाला सावरलं, व्यवसाय उभारला त्याची गोष्ट.  ही गोष्ट आहे जया पांडुरंग वांजळे या खंबीर महिलेची. तरुणपणात आलेल्या संकटांना खंबीरपणे तोंड देत जयाताई स्वतःच्या पायावर उभ्या राहिल्या. एकटीने स्वतःचं घर चालवलं. सायकलवरून पाणी पोचवण्यापासून त्यांनी कामाला सुरुवात केली. आज 48 वर्षांच्या जयाताई दोन व्यवसाय यशस्वीपणे चालवतात. त्यांच्याकडे स्वतःचे दोन टेम्पो आहेत.  जयाताई पुण्यातल्या माळवाडी परिसरात राहतात. त्यांना दोन मुली आणि एक मुलगा अशी तीन मुलं. त्यांचं कुटुंब खाऊन-पिऊन सुखी होतं. पती कामावर जायचे आणि जयाताई घर सांभाळायच्या. पण सगळं व्यवस्थित सुरू असताना त्यांच्या पतीचं अपघातात जया वांजळे निधन झालं. तेव्हा जयाताई फक्त 24 वर्षांच्या होत्या. त्यांच्यावरच कुटुंबाच्या उदरनिर्वाहाची जबाबदारी येऊन पडली. पण जयाताई खचल्या नाहीत. घर चालवण्यासाठी त्यांनी शिवण्यातल्या औद्योगिक वसाहतीमधल्या कंपन्यांना पिण्याचं पाणी पुरवण्याचं काम सुरू केलं. घरापासून कंपन्या बऱ्याच लांब होत्या. म्हणून जयाताई सायकल शिकल्या. ऊन-वारा-पाऊस कशाचीही पर्वा न...

दत्तवाडी ते मंडई अशा मोठ्या पट्ट्यात बबनरावांची कुल्फी इतकी प्रसिद्ध, की ‘कुल्फी घ्या कुल्फी' असं त्यांना ओरडण्याची गरजच राहिलेली नाही.  टीम सलाम काजू-बदाम असलेली चविष्ट कुल्फी विकण्यासाठी आपली गाडी घेऊन घंटी वाजवत फिरणारा; पांढरा शर्ट, पायजमा आणि पांढरी टोपी घातलेला एक म्हातारा माणूस सदाशिव पेठ, नवी पेठ, दांडेकर पूल, दत्तवाडी वगैरे परिसरात राहणाऱ्यांच्या चांगल्या ओळखीचा आहे. त्यांचं नाव आहे बबन शिळीमकर; पण जय भोलेनाथ कुल्फीवाले ही त्यांची लोकांमधली ओळख. गेल्या 50हून अधिक वर्षांपासून ते कुल्फीचा व्यवसाय करत आहेत. त्यांनी घंटी वाजवली की लहान-थोर सगळेच त्यांच्या कुल्फीकडे ओढले जातात.  वयाच्या अवघ्या सोळा-सतराव्या वर्षी बबनरावांनी ट्रकवर क्लीनर म्हणून काम सुरू केलं. त्या वेळी त्यांच्या आई-वडिलांच्या कानावर अपघाताच्या बातम्या यायच्या. म्हणून त्यांनी बबनरावांना ते काम सोडायला लावलं. पण कमावणं तर भागच होतं. मग बबनरावांनी भाजीपाला विकला, सरबत आणि बर्फाच्या गोळ्यांची गाडी लावली; पण त्यांचं बस्तान बसत नव्हतं. एकदा बबनरावांच्या कुल्फी विकणाऱ्या एका मित्राने त्यांना कुल्फीच्या व्यवसायाची...

दांडेकरपूल वस्तीतल्या आंतरराष्ट्रीय फुटबॉलपटू  अभिनव धामणसकर गोष्ट राहुल शेळके तुमच्यात तुमची स्वप्नं पूर्ण करण्याची जिद्द असेल तर कोणतंही ध्येय गाठणं अशक्य नसतं, याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे फुटबॉलपटू अभिनव धामणसकर. कष्टकरी कुटुंबात जन्मलेली मुलं फुटबॉलसारख्या खेळामध्ये राहून नाव कमावणं ही गोष्ट अवघड आहे. त्याचं कारण आर्थिक परिस्थिती, त्यात पालकांची खेळांच्या बाबतीत असलेली उदासीनता. त्यामुळे अनेक मुलं-मुली खेळामध्ये करियर करण्याचा विचार करत नाहीत. पण या सर्व मर्यादा अभिनवने ओलांडल्या आणि अवघ्या सतराव्या वर्षी भारतीय फुटबॉल संघाचं प्रतिनिधित्व केलं.   21 वर्षीय अभिनव दांडेकरपूल वस्तीतल्या कोकणे आळीत राहणारा तरुण. त्याचे वडील इलेक्ट्रिशियनची कामं करतात, तर त्याची आई धुण्या-भांड्यांची कामं करते. घरात तो, त्याचा लहान भाऊ, आई-वडील आणि आजी असं पाचजणांचं छोटं कुटुंब. अभिनवला लहानपणापासूनच खेळाची आवड होती. त्याला फुटबॉल हा खेळ जास्त आवडायचा. टिळक रस्त्यावरच्या न्यू इंग्लिश स्कूल या शाळेला फुटबॉलचा मोठा इतिहास आहे. शाळेतले अनेक विद्यार्थी राज्यस्तरीय आणि राष्ट्रीय पातळीवर खेळलेले आहे...

पुण्यातल्या पूर्वेकडच्या पेठांमध्ये राहणाऱ्या खवय्यांना पॅटिस खाण्याची इच्छा झाल्यावर त्यांच्या डोळ्यांसमोर पहिलं नाव ‘सोनल पॅटिस'चं येत असावं. तुषार कलबुर्गी  कस्तुरे चौकातून महात्मा फुले पेठेकडे जाताना डाव्या बाजूला, चौकापासून हाकेच्या अंतरावर फक्त पॅटिसखाण्यासाठी झालेली तुंबळ गर्दी तुम्हाला पाहायला मिळेल. पावपॅटिस खाण्यासाठी इतकी गर्दी खेचणारं सोनल पॅटिस हे एकमेव ठिकाण असावं. सायकलवरच्या कष्टकऱ्यांपासून ते चारचाकीतल्या श्रीमंतांपर्यंत सर्व प्रकारचे लोक इथे आवर्जून जिभेचे चोचले पुरवायला येतात. इथे दिवसभरात हजारांहून अधिक पॅटिस खपतात. या दुकानात आलेला एक ग्राहक म्हणतो, “मी या भागात आलो तर एक तरी पॅटिस खाऊनच जातो. यांच्या पॅटीसचे दर 15 पैसे होते तेव्हापासून मी यांचं पॅटिस खातोय.” विशेष म्हणजे सोनल पॅटीसचं यशस्वी पन्नासावं वर्ष सुरू आहे. कसबा पेठ ते फुले पेठ या पट्ट्यामध्ये जेवढा परिसर येतो त्यामध्ये सोनल स्नॅक्स अगदी फेमस आहे.  65 वर्षीय सुरेश अनंत सूर्यवंशी आणि त्यांचे मोठे बंधू 69 वर्षीय रमेश सूर्यवंशी यांनी 1974 साली पॅटिसचा व्यवसाय सुरू केला. त्यांचं बालपण कस्तुरे चौकाजवळच...

अन्नूच्या खेळाला कुटुंबीयांचा  विरोध होता, पण तो न जुमानता तिने आपला भालाफेकीचा सराव सुरूच ठेवला आणि आशियाई स्पर्धेत भारताची मान उंचावली. टीम सलाम ज्या समाजामध्ये मुलींनी फक्त घर सांभाळावं, पोरंबाळं सांभाळावीत आणि पुढचं आयुष्य नवऱ्याच्या मर्जीने घालवावं असा अलिखित नियम आहे, तिथे महिलांनी खेळाडू बनणं आणि त्यामध्ये करियर करणं अजिबात सोपं नसतं. पण काही महिला या नियमांना फाट्यावर मारून आपापला मार्ग चोखळतात आणि यशस्वी होतात. उत्तर प्रदेशातल्या 31 वर्षीय अन्नू राणी हिने अशीच कामगिरी करून दाखवली आहे. नुकत्याच चीनमध्ये पार पडलेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत अन्नूने भालाफेक खेळात सुवर्णपदक पटकावून इतिहास रचला. ती 73 वर्षांच्या आशियाई स्पर्धेच्या इतिहासात भालाफेकीमध्ये सुवर्णपदक पटकावणारी पहिलीच भारतीय महिला ठरली. तिची कामगिरी जितकी मोठी होती तितकाच प्रवास कठीण होता.  अन्नूचा जन्म शेतकरी कुटुंबातला. तीन बहिणी आणि दोन भावांमध्ये ती सर्वांत लहान. मोठा भाऊ उपेंद्र आणि इतर चुलत भावंडं शाळा-कॉलेजांतल्या खेळांच्या स्पर्धेत भाग घ्यायचे. उपेंद्र त्या वेळी विद्यापीठ स्तरावर धावण्याच्या आणि भालाफेक ...

‘अन्नपूर्णा परिवारा'च्या मदतीने एक महिला छोटी-मोठी कर्जं घेऊन आपल्या कुटुंबाला सावरते त्याची गोष्ट.  टीम सलाम पुण्याच्या उत्तमनगरमध्ये राहणाऱ्या भारती सूर्यवंशी यांची ही गोष्ट. भारती यांचे पती अशोक रिक्षा चालवायचे. नवरा-बायको आणि सहा महिन्यांची मुलगी असं कुटुंब होतं. पतीच्या उत्पन्नावरच सूर्यवंशी यांचं कुटुंब चालत होतं. पण काही वर्षांपूर्वी त्यांच्या कुटुंबावर मोठं संकट ओढवलं. अशोक यांचं दुर्धर आजाराने निधन झालं. तेव्हा भारतीताईंची मुलगी अवघी ... होती. अशा दुःखद प्रसंगातून सावरणं सोपं नव्हतं. पण भारतीताईंनी मुलीसाठी दुःख बाजूला सारलं.  घर चालवण्यासाठी भारतीताई छोटी-मोठी कामं करू लागल्या; पण कामावर असताना बाळाला सांभाळणं कठीण जायचं. तेव्हा ओळखीच्या लोकांनी त्यांना घराबाहेरच सुक्या बोंबिलाचा स्टॉल लावण्याचा सल्ला दिला. हा व्यवसाय करताना बाळाचा सांभाळ करणं शक्य होतं. म्हणून भारतीताईंनी बोंबिलाचा व्यवसाय करण्याचं नक्की केलं; पण त्यासाठी भांडवलाची गरज होती. लग्नानंतर भारतीताईंचा दोन्हीकडच्या परिवाराशी फारसा संबंध नव्हता. त्यामुळे त्यांच्याकडे पैसे मागणं शक्य नव्हतं. पैशांची व्यवस्थ...

सिलिंडर डिलिव्हरी करणाऱ्या बापाच्या मुलाने जगभरातल्या क्रिकेटरसिकांच्या डोळ्यांचं पारणं फेडलं. क्रिकेट खेळण्यासाठी सतत मार खावा लागलेल्या रिंकूने स्वतःला कसं घडवलं त्याची ही गोष्ट... टीम सलाम 2023च्या आयपीएलमध्ये कोलकाता नाइट रायडर्सला जिंकण्यासाठी गुजरात टायटन्स संघाविरुद्ध 5 चेंडूंत 28 धावांची आवश्यकता होती. स्ट्राइकवर होता रिंकू सिंग. फारसा प्रसिद्ध नसणाऱ्या रिंकूने पाच चेंडूंवर पाच षट्‌कार लावून संपूर्ण क्रिकेटविश्वाला धक्का दिला. तेव्हापासून रिंकू भारतातल्या कोट्यवधी लोकांना माहीत झाला. त्याचं नाव अलिगढ इथल्या एका स्टेडियमला देण्यात आलं. पुढे त्याची भारतीय क्रिकेट संघात निवड करण्यात आली. त्याची कामगिरी सगळ्यांनी बघितलीच; पण ज्या परिस्थितीत त्याने हे यश मिळवलं ते पाहणंही महत्त्वाचं आहे. रिंकूचा जन्म उत्तर प्रदेशातल्या अलिगढ जिल्ह्यातला. त्याचे वडील खानचंद्र सिंग हे एलपीजी सिलिंडर डिलिव्हरीचं काम करायचे, आजही करतात. रिंकूची आई वीणादेवी सिंग गृहिणी. गॅसच्या गोडाऊनशेजारी असलेल्या दोन खोल्यांमध्ये त्यांचा संसार होता. खानचंद्र आणि वीणादेवी यांना एकूण 5 मुलं. रिंकू त्यात तिसरा. रिंकूला श...