सलाम पुणे

वडारवाडीतला एक तरूण स्केटिंगसारख्या महागड्या समजल्या जाणाऱ्या खेळात नॅशनल चॅम्पियनशिप खेळतो. तेवढ्यावरच न थांबता पुढील पिढी तयार करण्यासाठी धडपडत राहतो. संकटावर मात करत यश मिळवणाऱ्या 'स्केटिंग कोच'ची कहाणी मयूर पटारे स्केटींग हा खेळ तसा अनेकांसाठी अपरिचित. पण पुण्यातील एक तरुण हा खेळ शिकतो. त्यात विशेष कामगिरी करतो. स्केटींगमध्ये नॅशनल चॅम्पियनशिप खेळतो आणि एवढ्यावरच न थांबता पुढील पिढी तयार करण्यासाठीही धडपडत राहतो. संकटावर मात करत ध्येयशील राहणाऱ्या ‘स्केटींग कोच' ची कहाणी. हनुमंत रेगी हा पुण्यातील वडारवाडीमध्ये राहणारा हरहुन्नरी तरुण. वडारवाडीत पांडुरंग पोलिस चौकीजवळ हनुमंतचा जन्म झाला. आई, वडील, तीन भाऊ आणि पाच बहिणी असा हनुमंतचा परिवार. वडील मजुरी करतात. आई गृहिणी. दोघंही निरक्षर.  घरची परिस्थिती हलाखीची. तीन वेळा स्कॉलरशिप मिळवून त्याने दहावीपर्यंतचं शिक्षण पूर्ण केलं. पुढे त्याने  फ्रँकफीन कॉलेजमधून एव्हिएशनचा कोर्स केला. मॉडर्न कॉलेजमधून बी. ए. पूर्ण केलं. शिक्षण चालू असताना वर्तमानपत्र टाकणं, दूध टाकणं, पुढे सिमकार्डची बंटिंग करणं, तसेच कोविडच्या काळात मित्रांच्या ...

वस्तीतल्या लोकांच्या मदतीसाठी दिवसरात्र धडपडणाऱ्या कलीम शेखची गोष्ट तुषार कलबुर्गी शाळेतल्या शिक्षणासोबतच मुलांना कधी कधी जादा शिकवणीचीही गरज भासते. परंतु या शिकवण्या सगळ्यांच्या खिशाला परवडणाऱ्या नसतात. जनता वसाहतीमध्ये कलीम शेख हे शिक्षक पहिली ते बारावीच्या विद्यार्थ्यांची अगदी कमी पैशात शिकवणी घेतात. कलीम सरांची ओळख इथेच संपत नाही. बऱ्याचदा वस्तीतल्या लोकांना त्यांच्यासाठीच्या वेगवेगळ्या योजनांची माहिती नसते. ती मिळाली तरी त्यासाठी लागणारी कागदपत्रं जवळ नसतात. या दोन्ही गोष्टींसाठी कलीम शेख गरजूंना मदत करतात.  कलीम शेख मूळचे तुळजापूरचे. त्यांचे वडील शेळ्या राखण्याचं काम करायचे. घरची परिस्थिती बेताची. कलीमभाईही लहानपणापासून दुसऱ्याच्या शेतात राबायला जायचे. पण ते शिक्षणात हुशार होते. सातवीपर्यंत वर्गात त्यांचा पहिला नंबर असायचा. ते नववी-दहावीत असतानाच पहिली ते सातवीची मुलं त्यांच्याकडे शिकवणीसाठी येत. शेख सरांच्या शिकवण्यांची सुरुवात अशी लहानपणीच झाली. पुढे बारावीनंतर शिक्षणासाठी त्यांनी गाव सोडलं. ते मुंबईतील काजूपाडा इथे आले. त्यांनी तिथेही शिकवण्या घ्यायला सुरुवात केली. मुलांना...

आपल्या शिक्षणाचा उपयोग आपल्या कुटुंबला आणि वस्तीलाही झाला पाहिजे, या विचाराने सतत धडपडणाऱ्या मंदाताईंची गोष्ट  श्रुती कुलकर्णी वारज्यातल्या रामनगरमध्ये राहणाऱ्या मंदाकिनी दहिरे आज वस्तीत ‘मॅडम' म्हणून ओळखल्या जातात. एवढा आदर त्यांना मिळतो तो त्यांच्या शिक्षणाबाबतच्या आस्थेमुळे. मंदा दहिरे मूळच्या  बीड जिल्ह्यातल्या केज तालुक्यातल्या. तिथे त्यांनी बीएपर्यंतचं शिक्षण पूर्ण केलं. त्यांचे वडील शिवणकाम करायचे. अंगणवाडी सेविका असलेल्या आईचं मंदाताईंच्या लहानपणीच निधन झालं होतं. घरची परिस्थिती यथातथाच. शिवाय घरकामाची जबाबदारी. पण सगळं सांभाळत त्यांनी शिक्षण सुरू ठेवलं. बीए झाल्यानंतर पुढे आणखी शिकावं, नोकरी करावी असं त्यांना वाटायचं. पण घरच्यांनी लगेचच लग्न लावून दिलं. मग त्या नवऱ्यासोबत रोजगारासाठी पुण्यात आल्या. तिथून पुढे खरा संघर्ष सुरू झाला. ‘या संघर्षाबद्दल बोलायलाच नको. ते आठवलं तरी अंगावर काटा येतो,' असं मंदाताई म्हणतात.  1995मध्ये पुण्यातल्या रामनगर वस्तीत राहायला आल्यावर पत्र्याची एक छोटीशी शेड हेच मंदाताईंंचं घर बनलं. त्यांचे पती पेंटिंगचं काम करायचे. त्यावरच सुरुवाती...

स्वतः वस्तीत राहून उच्च शिक्षण घेतलेल्या आणि आता वस्तीतल्या मुलांना शिकवण्यासाठी धडपडणाऱ्या तरुण शिक्षिकेची गोष्ट.. टीम सलाम प्राजक्ता अभ्यासात कमालीची हुशार. शिक्षण घेताना तिला अनेक अडचणी आल्या, तरी तिने शिक्षण थांबवलं नाही. मात्र, अडचणींमुळे शिक्षण सोडावं लागल्याची अनेक उदाहरणं ती लहानपणापासून बघत आली होती. या मुलांना चांगले शिक्षक मिळाले तर ती मुलं शिक्षण पूर्ण करू शकतील असं प्राजक्ताला नेहमी वाटायचं. म्हणून तिनेही शिक्षक होण्याचं स्वप्न पाहिलं. गेल्या तीन वर्षांपासून प्राजक्ता भारतीय समाजसेवा केंद्र आणि स्वरूपवर्धिनी या संस्थांमार्फत राजेवाडी वस्तीतल्या मुलांना शिकवण्याचं काम करते आहे. आठवी ते दहावीच्या 20 मुलांना ती विज्ञान आणि इंग्रजी शिकवते, तर 40 मुलांचा मूलभूत साक्षरतेचा वर्ग घेते.  प्राजक्ताचा जन्म राजेवाडीतला. वडील संजय लोंढे ‘शांताबाईफेम' गायक-गीतकार. आई गृहिणी असली तरी ग्रॅज्युएट. आर्थिक परिस्थिती फारशी चांगली नसली तरी आईने आपल्या मुलांना शिकवण्यासाठी नेहमीच खटपटी केल्या. प्राजक्ता दहावीपर्यंत चांगल्या गुणांनी पास होत राहिली. अकरावी-बारावी शिकत असताना ती वस्तीतल्या शाळ...

दुचाकीवर फिरून वस्त्या-वस्त्यांमध्ये चटकदार मसाले पोहोचवणारे रामनगरमधील जिगरबाज अवताडे आजोबा आणि त्यांच्या पत्नीची ही प्रेरणादायी गोष्ट टीम सलाम पांडुरंग अवताडे. वारज्यातील रामनगर वस्तीत राहणारे सत्तर वर्षांचे जिगरबाज आजोबा. पुण्यातल्या बऱ्याचशा वस्त्यांमध्ये त्यांची मसालाविक्रीची दुचाकी गाडी पाहायला मिळते. त्यांच्या गाडीवर लावलेल्या मसाल्याच्या पाटीकडे खवय्याचं लक्ष जातंच जातं. कांदा, लसूण, कारळे, जवस, शेंगदाणा या चटण्या, हळद, काळा मसाला आणि गावरान आंब्याचं लोणचं घरीच बनवून ते विकण्याचं काम पत्नी संगीताताई यांच्या साथीने मागील 25 वर्षांपासून न थकता करतायत.  पंधरा वर्षं हमाली; नंतर टाकले उद्योगाकडे पाऊल 1972 साली पडलेल्या दुष्काळानंतर सोलापूरच्या करमाळा भागातून अवताडे कुटुंबाने पुण्याची वाट धरली. इथे आल्यानंतर सुरुवातीची 7-8 वर्षं दोघा नवरा-बायकोने मिळून बिगारीकाम केलं. त्यानंतर पांडुरंगभाऊ पुणे स्टेशनवरील मालधक्क्यावर हमालीकाम करू लागले. 15 वर्षं ओझी उचलण्याची कामं केल्यानंतर माथाडी बोर्डातून चाळीस हजार रुपयांचं कर्ज घेऊन त्यांनी मिरची कांडप यंत्र खरेदी केलं. मिरच्या कुटून मसाला ब...

एका सामान्य कुटुंबातल्या बॉक्सरने अनेक होतकरू मुलांना बॉक्सिंगचे धडे दिले. त्यातले अनेक खेळाडू राष्ट्रीय स्पर्धांमध्येही चमकले आहेत.  नितीन गांगर्डे काशिवाडी-भवानी पेठ भागामध्ये विजय गुजर यांचा बॉक्सिंग प्रशिक्षक म्हणून नावलौकिक आहे. गेली 22 वर्षं विजय सर माफक दरात आणि ज्यांची आर्थिक परिस्थिती नाजूक आहे अशा खेळाडूंना मोफत बॉक्सिंग शिकवतात. त्यांनी आतापर्यंत शेकडो बॉक्सर घडवले आहेत. ते म्हणतात, “बॉक्सिंग ही एक कला आहे, आणि मी एक कला शिकवतो.” विजय गुजर यांचा जन्म काशिवाडीतला. शिक्षण सरकारी शाळेमध्ये झालं. पाचवीत असताना त्यांना बॉक्सिंगची आवड लागली. त्या काळात त्यांनी अनेक स्पर्धांत सहभाग घेऊन बक्षिसं पटकावली. एवढंच नव्हे तर राष्ट्रीय स्पर्धेतही त्यांनी सुवर्ण, रौप्य आणि कांस्यपदकं मिळवली. याशिवाय प्रतिष्ठेची समजल्या जाणाऱ्या राज्य अजिंक्यपद बॉक्सिंग स्पर्धेतही सुवर्ण आणि रौप्यपदकाची कमाई केली.  राष्ट्रीय खेळाडूंना सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षण असतं. त्यामुळे विजय सरांनी खेळाडू कोट्यातून रेल्वे भरतीसाठी अर्ज केला. ते सांगतात, “रेल्वेमधल्या अधिकाऱ्यांनी नोकरीसाठी लाच मागितली. म्हणून...

वयाच्या अवघ्या सातव्या वर्षी शौर्य पुरस्कार मिळालेल्या धडपड्या तन्वीची कहाणी नितीन गांगर्डे पुण्यातल्या दत्तवाडीत राहणाऱ्या अठरा वर्षांच्या तन्वी ओव्हाळला सारे धडपडी हुशार मुलगी म्हणून ओळखतात. अवघ्या सातव्या वर्षी तिला राष्ट्रपतींच्या हस्ते ‘शौर्य पुरस्कार' मिळाला आहे. तन्वी चांगली चित्रं काढते, ती कथक नृत्यांगना आहे, ब्लॅकबेल्ट कराटे खेळाडू आहे; शिवाय ती मुलींना कराटे प्रशिक्षणही देते. छोट्या घरातली मुलगी काय करू शकते, असा प्रश्न पडत असेल तर तन्वीकडे पहा.     तन्वीचा जन्म दत्तवाडीतला. वडील इस्त्रीचं दुकान चालवतात, तर आई घर सांभाळते. तन्वी जेमतेम सात वर्षांची होती तेव्हा एक दुर्घटना घडली. झालं असं, की तन्वी आणि तिची चार वर्षांची बहीण निर्मिती घराजवळ खेळत होत्या. आई-वडील आपापल्या कामात होते. घराशेजारी नवीन इमारतीचं बांधकाम सुरू होतं. बांधकामासाठी पाण्याची सोय म्हणून तिथेच एक चार-पाच फुटांचा मोठा खड्डा खोदून त्यात पाणी साठवलं होतं. खेळताना निर्मितीचा पाय घसरला आणि ती खड्ड्यात पडली. निर्मितीला पाण्यातून बाहेर काढायला आसपास कोणीच नव्हतं. स्वतःला पोहता येत नसतानाही बहिणाला वाच...

आपल्यासारख्या तृतीयपंथीयांनासन्मान मिळावाम्हणून झटणाऱ्याचांदणीगोरे यांचं काम फक्ततृतीयपंथीय समाजापुरतंच मर्यादित नाही.त्यांचा मदतीचाहातइतरांसाठीहीकायम पुढे असतो.. योगेश जगताप ‘ते' लोक पैसे मागतात, टाळ्या वाजवतात, चित्रविचित्र हावभाव करतात, भडक मेकअप करतात.. तृतीयपंथीय म्हटल्यावर याचगोष्टी आपल्या मनामध्ये येतात. आपण पैसे देता आणि त्यांना कसं तरी कटवतो. ते गेल्यावर नाक मुरडतो. सन्मानाने जीवन जगण्याची इच्छा असूनही बहुतांश तृतीयपंथीयांना पैसे मागूनच संसार चालवावा लागतो. त्यांना या परिस्थितीतून बाहेर काढण्यासाठी अप्पर इंदिरानगरमध्ये राहणाऱ्या चांदणी गोरे धडपडते आहेत. चांदणीताई फक्त तृतीयपंथीयांसाठीच झटत नसून महिलांचे बचतगट, लहान मुलांसाठी शिकवणी चालवताहेत.  34 वर्षांच्या चांदणीताईंचा जन्म पुण्याच्या शिवाजीनगर भागातला. शाळेत असतानाच त्यांना स्वतःच्या शरीरात होणारे बदल जाणवले. शरीर मुलाचं, पण मन मुलीचं. बारावीपूर्ण होईपर्यंत चांदणीताई मुलासारखं वागत राहिल्या. पण त्यानंतर त्यांच्यात झालेले बदल त्यांना लपवता आले नाहीत. की गोष्ट आई वडिलांना समजली, तेव्हा त्यांना हे स्वीकारणं जड गेलं. त्यामुळ...

आर्थिक परिस्थिती बेताची असताना संसार सांभाळत शिक्षण घेण्यासाठी धडपडणाऱ्या महिलेविषयी.. सतिश उगले आपल्याकडे आजही अनेक मुलींचं शिक्षण सुरू असतानाच त्यांची लग्नं लावली जातात. त्यामुळे बऱ्याच मुलींना इच्छा नसूनही चूल आणि मूल या चक्रात अडकावं लागतं. पण त्यातूनही मार्ग काढत अनेक बायका आपलं राहिलेलं शिक्षण पूर्ण करतात, आपल्या इच्छा-आकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी धडपडतात. याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे 40 वर्षांच्या मीना वाघमारे. मीनाताईंनी लग्नानंतर शाळेत अर्धवट सोडलेलं शिक्षण पूर्ण करून पदवीपर्यंत मजल मारली. त्या आता एका संस्थेत शिक्षिका म्हणून काम करत आहेत.  मीनाताईंचा जन्म लातूरचा. शाळेत त्या हुशार होत्या. सहावीपर्यंत त्या गावात शिकल्या. पण पुढच्या शिक्षणासाठी त्यांना दुसऱ्या गावाला जावं लागणार होतं. गावची फार कमी मुलं दुसऱ्या गावातल्या शाळेत जायची. मीनाताई त्यातल्याच एक.   मीनाताईंच्या वडिलांची आर्थिक परिस्थिती जेमतेमच. म्हणून त्यांनी अवघ्या तेराव्या वर्षीच मीनाताईंचं लग्न ठरवलं. आत्याच्या मुलासोबत मीनाताईंचा साखरपुडा झाला आणि दहावी पूर्ण झाल्या झाल्या घरच्यांनी लग्न लावून दिलं. मीनाता...

प्रतिकूल परिस्थितीत स्वतःला गायनात सिद्ध करण्यासाठी धडपडणाऱ्या गायकाची गोष्ट.. योगेश जगताप “मला गायचंय. गात रहायचंय. लोकांनी मला माझ्या आवाजाने ओळखलं पाहिजे.” हे शब्द दत्तवाडीत राहणाऱ्या 34 वर्षीय वसंत सगट यांचे. ते उदरनिर्वाहासाठी रिक्षा चालवतात. पण त्यातून वेळ मिळेल तसा ऑर्केस्ट्रामध्ये गातात, गायनाचा रियाज करतात. ते म्हणतात, “माझी परिस्थिती कशीही असली तरी मी गाणं सोडणार नाही.”    वसंतभाऊंचे वडील 50 वर्षांपूर्वी कामाच्या शोधानिमित्त पुण्यात आले आणि इथेच स्थायिक झाले. वसंतभाऊंचा जन्म दत्तवाडीतला. त्यांचे वडील भंगार वेचायचे, तर आई घरकाम करायची. आई आणि मामा पोटापाण्याचं सांभाळत देवदेवतांची गाणी गात. घरातील शुभकार्यासाठी, गावातील जत्रा-यात्रांसाठी देवांच्या गाण्यांना चांगली मागणी होती. आई आणि मामांची गाणी ऐकून वसंतभाऊंनासुद्धा गाण्याची आवड लागली. पाचवी-सहावीत असल्यापासूनच ते आई आणि मामासोबत गाणी गात.   परिस्थितीमुळे वसंतभाऊंनी नववीमध्ये शाळा सोडून दिली आणि एका कंपनीत ऑफिसबॉयचं काम पकडलं. नंतर त्यांनी पोटासाठी अनेक छोटीमोठी कामं केली. पण कामाच्या रगाड्यात गाण्याचा छंद क...

स्वतःचं काम सांभाळत वस्तीतले प्रश्न सोडवण्यासाठी धडपडणाऱ्या संध्याताईंची ही गोष्ट.. अप्सरा आगा कष्टकरी माणूस स्वतःच्या आयुष्यातल्या रोजच्या समस्यांशीच इतका झुंजत असतो की, इतरांच्या समस्यांकडे लक्ष द्यायला त्याला वेळच नसतो. पण अशातही काही धडपडे  असतात, जे स्वतःचं घर चालवत आपल्याबरोबरच आपल्या आजूबाजूच्या लोकांचं जगणं सुकर व्हावं यासाठी झटत असतात. याचं उदाहरण म्हणजे संध्या बोम्माना. अठ्ठेचाळीस वर्षांच्या संध्याताई पुण्याच्या जनता वसाहतमध्ये राहतात. पती, मुलगा आणि मुलगी असं त्यांचं कुटुंब. त्या ब्युटी पार्लरमध्ये नोकरी करत घरी स्वतःचंही ब्युटी पार्लर चालवतात. शिवाय घरचं काम असतंच. पण त्यातूनही वेळ काढत त्या वस्तीतल्या समस्या सोडवण्यासाठी धडपडत असतात. महिलांच्या छेडछाडीचं प्रकरण असो, वस्तीतल्या पाण्याची समस्या असो, ड्रेनेजचा प्रश्‍न असो,  वस्तीतले लोक हक्काने संध्याताईंकडे येतात.   हातावर पोट असणाऱ्या कुटुंबात संध्याताईंचा जन्म झाला. आई धुणी-भांडी करायची तर, वडिलांचं सायकल दुरुस्तीचं छोटं दुकान होतं. संध्याताई पाच वर्षांच्या असतानाच त्यांचं कुटुंब दत्तवाडीहून जनता वसाहतमध...

ज्या परीक्षेसाठी मुलं हजारो रुपयांचे क्लास लावता, पण अक्षय ही परीक्षा क्लास न लावता पास झालाय. त्याची गोष्ट.. नितीन गांगर्डे वैद्यकीय शिक्षण घेण्यासाठी 'नीट'ची प्रवेशपरीक्षा पास होणं आवश्यक असतं. या परीक्षेची तयारी विद्यार्थी नववी-दहावीपासूनच सुरू करतात. त्यासाठी महागडे क्लास, अभ्यासिका लावतात. पण बिबवेवाडमधील भिम दिप वसाहतीत राहणाऱ्या अक्षय बोरेने कोणत्याही क्लासशिवाय आणि अभ्यासिकेशिवाय ही परीक्षा दिली. तो नुसता पास नाही झाला तर त्याने चांगले गुण मिळवले. आज अक्षयने डॉक्टर होण्याच्या दिशेने महत्त्वाचं पाऊल टाकलंय.   अक्षय, त्याचे आईवडील अशा तिघांचं छोटं कुटुंब. वडील मूळचे सोलापूरमधल्या करमाळा तालुक्यातले. रोजगारासाठी पुण्यात आलेले. शौचालय साफ करणाऱ्या कुटुंबाला शौचालयावरची खोली राहण्यासाठी मिळते, ती खोली अक्षयच्या वडिलांना मिळाली. साफसफाई आणि बिगारी काम करून ते आपलं घर चालवत. पण या कामातून दोनवेळचं अन्न मिळेल याची बोरे कुटुंबियांना खात्री नसायची. आपण भोगलं ते मुलाच्या वाट्याला येऊ नये म्हणून अक्षयच्या आईवडिलांनी त्याला चांगलं शिक्षण द्यायचं ठरवलं.     अक्षयचा स्...

कुटुंबामध्ये नाटक-सिनेमांचा कसलाही वारसा नसताना कुमारने लिखाण आणि अभिनयाची कला अंगिकारली. रोजगाराचा प्रश्न उभा राहिला तरीही त्याने आपल्या अंगातला कलाकार मरू दिला नाही. अप्सरा आगा कष्टकरी आईबाप राबतात. त्यातून मुलाला कसंबसं शिकवतात. मुलगा वयात आल्यावर तोही कष्ट करायला सुरु करतो. पिढ्यानपिढ्या हे चक्र सुरुच राहतं. यामध्ये कोणी खेळाची, कलेची आवड जोपासू लागला, त्यामध्ये करिअर करू इच्छित असला तर,'गप गुमान अभ्यास कर. काम कर.' ही वाक्यं घरच्यांकडून हमखास ऐकवली जातात. या परंपरेला फाट्यावर मारत कुमार जाधव या तरुणाने नाटक लिहिण्याची आणि अभिनयाची कला अंगिकारली. नाटक हे त्याचं रोजगाराचं साधन नसलं तरी काम सांभाळून उरलेला वेळ तो नाटकासाठी देतो. या क्षेत्रात एक ना एक दिवस मी चमकेन, असा त्याला विश्वास वाटतो. कुमार पुण्याच्या गंज पेठेमध्ये लहानाचा मोठा झाला. आई-वडील मंदिराबाहेर फुलांचे हार विकायचे. त्यांना मदत म्हणून कुमारपण गजरे विकायचा. तेव्हा तो  जेमतेम नऊ वर्षांचा होता. शाळेवरून आला की त्याच्या वाटेचे विकायचे गजरे आईने तयार करून ठेवलेले असायचे. या कामामुळे तो अभ्यासात लक्ष द्यायचा नाही, म्ह...

दहा बाय दहाच्या पत्र्याच्या घरात राहून एक हुशार मुलगी सीए व्हायचं स्वप्न बघतेय. परिस्थिती विपरित असूनही तिचं कुटुंबही तिच्या पाठीशी आहे. तिच्या संघर्षाची गोष्ट. तुषार कलबुर्गी मंगल गायकवाड लोहियानगरमधल्या इनामके मळ्यात राहणारी मुलगी. ती सीए बनण्याचं स्वप्न पाहतेय. सीएच्या सुरवातीच्या दोन परीक्षा ती पास झालीये. नोव्हेंबर 2021 मध्ये तिची सीएची अंतिम परीक्षा आहे. आयुष्याचा एक मोठा टप्पा पार करण्याच्या तयारीत ती आहे. मंगल लहानपणापासूनच अभ्यासात हुशार होती. पहिली ते आठवीपर्यंत शाळेत प्रथम क्रमांक पटकावत गेली. नववीत मात्र तिला प्रथम क्रमांक पटकावत आला नाही. कारण नववीच्या पेपरच्या दिवशीच तिच्या बाबांचं निधन झालं. मृतदेह दारात होता आणि तिला परीक्षेला जायचं होतं. पण ती धीराने शाळेत गेली आणि तिने पेपर सोडवले. दहावीला मात्र तिने जोरदार तयारी करत 87 टक्के गुण मिळवले. या सर्वांच्या जोरावर तिला विज्ञान शाखेत प्रवेश मिळू शकला असता. पण विज्ञान शाखेत प्रवेश घेऊन पुढे डॉक्टर किंवा इंजिनियर होऊ शकेल, इतके पैसे तिच्याकडे नव्हते. म्हणून तिने कॉमर्सला प्रवेश घेतला. तिच्या शाळेच्या साळुंके मॅडमना मंगलच्या हु...

कामाच्या रगाड्यातही आपला छंद जोपासता येतो आणि एवढंच काय, त्याच्या बळावर आपली ओळखही बनवता येते, याचं जिवंत उदाहरण म्हणजे दादाराव शिंदे.  नितीन गांगर्डे दादाराव शिंदे हे एक हौशी कॅरमपटू आहेत. आपलं पोटापाण्याचं काम सांभाळत त्यांनी कॅरम खेळण्याची आपली आवड जोपासली आहे. एकाग्रता, स्ट्रायकरवरची पकड आणि एकदा स्ट्रायकर हातात आला की खेळ संपवून टाकायचा, ही दादारावांची खासियत आहे. खेळात मिळवलेल्या प्राविण्यामुळे दादाराव अनेक स्पर्धांमध्ये खेळत असतात आणि बक्षिसंही मिळवत असतात. पुणे महापालिकेच्या कर्मचाऱ्यांमध्येही त्यांनी या खेळाच्या जोरावर आपली ओळख तयार केली आहे.  42 वर्षांचे दादाराव पुणे महानगरपालिकेच्या वानवडी घनकचरा व्यवस्थापन विभागात सफाई कर्मचारी आहेत. ते राजेंद्र नगरच्या एसआरएमध्ये राहतात. पण सससदादारावांचं लहानपण लोहियानगर-काशेवाडी या परिसरामध्ये गेलं. त्या परिसरामध्ये कॅरमप्रेमी लोक बरेच असल्याने त्यांना कॅरमची गोडी निर्माण झाली. त्यांची आवड बघून त्यांच्या आईने लहानपणीच कॅरम आणून दिला. आधी घरी आणि मग वस्तीतील कॅरम क्लबमध्ये ते खेळू लागले. स्पर्धांमध्ये सहभागी होऊ लागले. स्पर्धा जि...

एकीकडे दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालयात वॉर्डबॉयचं काम करत दुसरीकडे गायनाचा छंद जोपासणारे ताडीवाला रोड वस्तीतले प्रल्हाद शिंदे. गण-गवळण, भीमगीत, बुद्धगीत, स्मृतिगीत, शोकगीत.. अशा अनेक हिंदी-मराठी गाण्यांवर आपल्या आवाजाचा ठसा उमटवणाऱ्या प्रल्हाद शिंदे यांच्याविषयी.. अर्जुन नलवडे  ‘आग लावली पाण्याला..', ‘गाई कोकिळा गाणे..', ‘तुझा फोन आल्यावर मनाला वाटतं बरं..' अशी एकापेक्षा एक सरस गाणी ऐकणाऱ्यांना खिळवून ठेवतात. ही गायली आहेत प्रायव्हेट रोड वस्तीत राहणाऱ्या प्रल्हाद शिंदे यांनी. पहाडी आवाजाचा गायक म्हणून त्यांनी स्वतःची ओळख निर्माण केली आहे. त्यांचा जन्म ताडीवाला रोड वस्तीमध्ये 14 फेब्रुवारी 1965ला झाला. त्यांचे आई-वडील रेल्वेत मालधक्क्यावर काम करायचे. घरची आर्थिक स्थिती बेताचीच होती. तरी ते बारावीपर्यंत शिकले. त्यांना लहानपणापासूनच गायनाची आवड होती. शाळेतील पुस्तकांपेक्षा गाण्यांच्या पुस्तकात ते जास्त रमायचे. रस्त्यावर गाणाऱ्या गायकांची गाणी ऐकण्यात मग्न होऊन जायचे. त्यांच्या गाण्याला घरातील लोकांचा विरोध झाला, पण त्यांनी गाणं काही सोडलं नाही.  शिंदे सांगतात, “पूर्वी रस्त्यांवर गा...

ओंकारने अपघातात एक पाय गमवलेला असतानाही आत्मविश्वास आणि सरावाच्या जोरावर दिव्यांग क्रिकेटविश्वात त्याने स्वतःला सिद्ध केलं आहे. त्याच्या या प्रवासाबद्दल जाणून घेऊ या... अर्जुन नलवडे तीन वर्षांपूर्वी झालेल्या कार अपघातात ओंकारने आपला एक पाय गमावला. त्यातून त्याने स्वतःला सावरलं आणि लहानपणीचा आपला क्रिकेटचा छंद जोपासायला सुरुवात केली. तो जिद्दीने प्रॅक्टिस करत राहिला. त्याला मुंबई टीममध्ये खेळण्याची संधी मिळाली. त्या संधीचं सोनं करत त्याने स्वतःला सिद्ध केलं. आज ओंकार महाराष्ट्र क्रिकेट व्हीलचेअर संघाचं नेतृत्व करतो. त्याची टीम विविध राज्यांमध्ये उत्कृष्ट कामगिरी करताना दिसते. ओंकार रौंदाळे सामान्य घरातील मुलगा. तोही काही वर्षांपूर्वी इतरांसारखं चालायचा, धावायचा, खेळायचा. बारावीनंतर त्याने ‘बीएससी इन एमएलटी'(वैद्यकीय प्रयोगशाळा तंत्रज्ञान)मध्ये प्रवेश घेतला अन्‌ दोन हजार पगाराची नोकरी करत शिक्षण घेऊ लागला; पण कोरोना महामारी आली आणि सगळंच बंद पडलं. तो वडिलांच्या कामात त्यांना मदत करू लागला. वडिलांसोबत रुग्णांचं कोविड-19चं सॅम्पल घेऊन तो तपासणीचं काम करू लागला. त्यातून चांगली कमाई होऊ ...

घरातून शिक्षणाची अजिबात पार्श्वभूमी नसताना जिद्दीने शिकणाऱ्या आणि सावित्रीबाई फुले यांचा विचार देशापरदेशांत पोचवणाऱ्या उषाची कहाणी. अर्जुन नलवडे नगरच्या जामखेडमधील झिक्री हे उषाचं गाव. उषाने ‘होय, मी सावित्री बोलतेय...' या एकपात्री प्रयोगातून झिक्रीपासून थायलंडपर्यंतचा प्रवास केलाय; पण तिचा हा प्रवास सोपा नव्हता. ती भावनिक होऊन त्याविषयी सांगते, “घरात गरिबी पाचवीलाच पुजलेली. त्यात आम्ही चार भावंडं. तीन बहिणी आणि एक भाऊ. मीच त्यांच्यात थोरली. मी चौथीत असताना आमच्या वडिलांनी दुसरं लग्न केलं. त्यानंतर चार वर्षांनी आईनेही दुसरं लग्न केलं. दोघांनीही आपापला वेगळा संसार मांडला. त्यामुळे आमची जबाबदारी आजीवर आली. मानसिक तणावातून पुढे भावाने आत्महत्या करून जीवन संपवलं. आजीने शेतात काम करून, उसनंपासनं आणून आम्हा तिघींना सांभाळलं.” घरी अशी परिस्थिती असतानाही उषाने जिद्द सोडली नाही. शिकण्यात रस असल्यामुळे गावात बारावीपर्यंतचं शिक्षण पूर्ण झाल्यावर ती तालुक्याच्या गावी गेली. आर्थिक परिस्थिती नसल्यामुळे सेल्समनचं काम करत तिने ग्रॅज्युएशन पूर्ण केलं. त्यात चांगले मार्क्स मिळाले; पण पुढे काय हा प्र...

‘अन्नपूर्णा'च्या साथीने उभं राहिलं वंदनाताईंचं घर  टीम सलाम  दहावीपर्यंत शिक्षण झालेल्या वंदना सचिन जगताप या अन्नपूर्णा परिवाराच्या अनेक वर्षांपासूनच्या सदस्य. दोन मुलं, सासू-सासरे, पती आणि त्या असं हे कुटुंब पत्र्याच्या घरात राहायचं. 38 वर्षांच्या वंदनाताईंचे पती बांधकाम साइटवर सुपरवायजर म्हणून काम करतात. गृहकर्जासाठी त्या दोन वर्षं वेगवेगळ्या बँकांचे उंबरे झिजवत होत्या, पण त्यासाठी लागणारी कागदपत्रं आणि सरकारी नोकरीमध्ये असणारे दोन जामीनदार मिळणं अवघड जात होतं. शिवाय व्याजदरही खूप जास्त होता. पण ‘अन्नपूर्णा' संस्थेच्या सभासद असल्यामुळे वंदनाताईंना घराच्या डागडुजीसाठी सहजपणे कर्ज मिळालं.  “पूर्वी आमचं पत्र्याचं घर होतं. पावसाळ्यात घराजवळच्या नाल्याला पूर आला की घराच्या दोन भिंती दरवर्षी कोसळायच्या. पावसाळ्यात घरी राहणंही कठीण व्हायचं. माणसाने जायचं तरी कुठे?  पडलेल्या भिंती दरवर्षी पुन्हा बांधाव्या लागायच्या. ‘अन्नपूर्णा'ने गृहकर्ज दिल्यामुळे पक्कं घर बांधलं आणि आमची अडचण कायमची दूर झाली,” असं वंदनाताई सांगतात.  वस्तीपातळीवर राहणाऱ्या आणि कमी उत्पन्न गटातील महि...

घरची गरिबी, पायात आलेलं अपंगत्व, आगीत जळालेलं घर अशा नाना अडचणींशी सामना करत मुलींना शिकवणाऱ्या आणि वस्तीच्याही उपयोगी पडणाऱ्या पाटील वस्तीतल्या मंगल यांच्याबद्दल.. श्रुती कुलकर्णी “आपला जन्म जिथे झाला ती आपली जन्मभूमी तिचं आपण देणं लागतो. आपण आपल्यापुरते या गटारातून बाहेर पडलो तर दलदलीत अडकलेल्या बाकीच्या लोकांना कोण बाहेर काढेल? मला त्यांनाही बाहेर काढायचंय. मी गटारात राहीन, पण त्यांना बाहेर येण्यासाठी मदत करेन.” पाटील इस्टेटच्या गल्ली नंबर 7 मध्ये राहणाऱ्या 45 वर्षांच्या मंगलताई मोठ्या आत्मविश्वासाने बोलत होत्या.    कचरावेचक म्हणून काम करण्यापासून ‘कागद, काच, पत्रा कष्टकरी पंचायत' (स्वच्छ) या संस्थेच्या बोर्ड मेंबर होण्यापर्यंतचा मंगलताईं जाधव यांचा प्रवास  प्रेरणादायी आहे. मंगलताईंचा जन्म पाटील इस्टेटमध्येच झाला. त्यांचे वडील भंगार वेचण्याचं काम करायचे, तर आई कचरावेचक होती. त्यांच्या आईला त्या काळी महिन्याला दोन रुपये आणि रोजचं जेवण असा कचरा वेचण्याचा मोबदला मिळत असे. वडिलांनी पुढे वस्तीतच दारूचा गुत्ता सुरू केला. शाळकरी मंगलताई वडिलांना मदत करू लागल्या. आठवीनंतर आई-व...